De paletos e cosmopolitas

A interpretación do himno galego cunha guitarra flamenca no acto de conmemoración do vixésimo quinto aniversario do Parlamento de Galiza está a provocar unha polémica acerca do acaído ou non da versión. Nun país tan acomplexado coma o noso, axiña xurden posmodernos de tódalas esquinas que veñen, raudos, a ilustrarnos ós duros e escuros que nos molestamos porque a nosa Cultura sexa desplazada nun acto no que se está a conmemorar este amago de autogoberno que é o o Parlamento autonómico.

Para empezar, a ninguén se lle pode pasar por alto que a escolla da música flamenca non ten nada de casual. O flamenco, xénero musical tradicionalmente ligado a Andalucía, ata o punto de considerarse coma o máis característico da súa cultura, tivo a sorte ou a desgraza de ser exaltado dende hai máis dun século coma unha marca de casa da cultura española, que á súa vez se superpuxo á das demáis nacións do Estado. A dicotomía que compoñen as corridas de touros e a música flamenca constitúe a imaxe por antonomasia que dende o extranxeiro se ten do Estado español. Imaxe que, para vergoña de tódolos que nel vivimos, índa perdura no mundo.

A Presidenta do Parlamento fala de altura de miras, de cosmpolitanismo para defender a súa escolla, e aquí é onde a pobreza do seu argumento cae polo propio peso. Porque dubido moito que a dona Dolores Villarino se lle pasase sequera pola cabeza escoller unha versión a ritmo de xota aragonesa, interpretada por un tamborileiro extremeño ou por un txalapartari vasco. Escolleu a música de guitarra española porque, para esta señora, xa que era un evento importante non íamos face-lo con instrumentos da casa. Mellor recurramos a algo máis universal, que a cultura galega é un pretexto para facer pinchos literarios pero non para un acto que vai a ser retransmitido por televisión para todo o Estado. Así, renunciando ó que somos, teremo-la enorme fortuna de que El Pais se faga eco do modernos que son os galegos dende que desembarcou Touriño.

Podémolo enfocar de mil maneiras distintas, podemos buscarlle tódalas escusas que nos dea a gana, pero o bochorno do outro día só responde ó nome de auto-odio. Só dende séculos de negación da nosa identidade se pode comprender que haxa compatriotas que se molesten por facer algo tan ovio coma queixarse deste atropelo. Só dende a asimilación do desprezo por tanto tempo amosado se pode chegar a comprender que se nos fale de cosmopolitanismo cando, o que se está a facer, é suprimi-lo que somos para sustituí-lo polo que nos queren facer crer que deberíamos ser.

O cosmopolitanismo é entroncar a nosa identidade co mundo. Castelao, Francisco Leiro, Manuel Rivas e un longo etcétera son exemplos de coma a verdadeira universalidade se acada logo de buscar dentro da nación aquelo que se lle pode ofrecer ó mundo. Nada máis paleto, máis aldeano, que esa xente que na cidade fala castelán polo qué dirán, nada máis sintomático de acomplexado que variar de idioma ou, neste caso, de instrumento, cando se trata dun acto de categoría.

A Cultura non é un pastiche, algo do que poidamos prescindir; é a nosa maneira de relaccionarnos co mundo. Asumimos a cultura que a tradición nos lega e, xeración a xeración, imos modificando nela aqueles aspectos que quedaron obsoletos ou que, por calquera outro motivo, xa non valen para o tempo que nos toca vivir. O idioma, a literatura, a pintura ou a música dunha Nación non son elementos susceptibles de mudar segundo a moda de cada ano. A súa función non é tanto distraer coma reafirmarnos no que somos, para non diluirnos na negra noite da desmemoria. Para existir. Para intentar sabermos quenes somos e poder legárllelo ós que veñan. Mudarán, acomodaranse a cada época, pero temos que procurar que os fios invisibles que nos ubican na Historia non se rompan. Do contrario, deixaremos de ser o que somos; galegos.

Pode que para a nosa descafeinada e xacobina inteligentzia esta fora unha arroutada de exhaltados, pero para aqueles que nos consideramos membros da Nación dos galegos, ninguén debería mofarse de nós tal e coma a señora Villarino fixo. Non é desprezo cara a música flamenca, do mesmo xeito que pretender a educación en galego non é un desprezo ó castelán; é que non hai dereito a que teñamos que pedir permiso por vivir coma o que somos. Un non é algo ata que materializa a súa identidade na realidade, e por iso pensar que podemos ser galegos sen realizarnos coma tales é unha maneira máis de enganarnos a nós mesmos.