27 de dez. de 2006

De paletos e cosmopolitas

A interpretación do himno galego cunha guitarra flamenca no acto de conmemoración do vixésimo quinto aniversario do Parlamento de Galiza está a provocar unha polémica acerca do acaído ou non da versión. Nun país tan acomplexado coma o noso, axiña xurden posmodernos de tódalas esquinas que veñen, raudos, a ilustrarnos ós duros e escuros que nos molestamos porque a nosa Cultura sexa desplazada nun acto no que se está a conmemorar este amago de autogoberno que é o o Parlamento autonómico.

Para empezar, a ninguén se lle pode pasar por alto que a escolla da música flamenca non ten nada de casual. O flamenco, xénero musical tradicionalmente ligado a Andalucía, ata o punto de considerarse coma o máis característico da súa cultura, tivo a sorte ou a desgraza de ser exaltado dende hai máis dun século coma unha marca de casa da cultura española, que á súa vez se superpuxo á das demáis nacións do Estado. A dicotomía que compoñen as corridas de touros e a música flamenca constitúe a imaxe por antonomasia que dende o extranxeiro se ten do Estado español. Imaxe que, para vergoña de tódolos que nel vivimos, índa perdura no mundo.

A Presidenta do Parlamento fala de altura de miras, de cosmpolitanismo para defender a súa escolla, e aquí é onde a pobreza do seu argumento cae polo propio peso. Porque dubido moito que a dona Dolores Villarino se lle pasase sequera pola cabeza escoller unha versión a ritmo de xota aragonesa, interpretada por un tamborileiro extremeño ou por un txalapartari vasco. Escolleu a música de guitarra española porque, para esta señora, xa que era un evento importante non íamos face-lo con instrumentos da casa. Mellor recurramos a algo máis universal, que a cultura galega é un pretexto para facer pinchos literarios pero non para un acto que vai a ser retransmitido por televisión para todo o Estado. Así, renunciando ó que somos, teremo-la enorme fortuna de que El Pais se faga eco do modernos que son os galegos dende que desembarcou Touriño.

Podémolo enfocar de mil maneiras distintas, podemos buscarlle tódalas escusas que nos dea a gana, pero o bochorno do outro día só responde ó nome de auto-odio. Só dende séculos de negación da nosa identidade se pode comprender que haxa compatriotas que se molesten por facer algo tan ovio coma queixarse deste atropelo. Só dende a asimilación do desprezo por tanto tempo amosado se pode chegar a comprender que se nos fale de cosmopolitanismo cando, o que se está a facer, é suprimi-lo que somos para sustituí-lo polo que nos queren facer crer que deberíamos ser.

O cosmopolitanismo é entroncar a nosa identidade co mundo. Castelao, Francisco Leiro, Manuel Rivas e un longo etcétera son exemplos de coma a verdadeira universalidade se acada logo de buscar dentro da nación aquelo que se lle pode ofrecer ó mundo. Nada máis paleto, máis aldeano, que esa xente que na cidade fala castelán polo qué dirán, nada máis sintomático de acomplexado que variar de idioma ou, neste caso, de instrumento, cando se trata dun acto de categoría.

A Cultura non é un pastiche, algo do que poidamos prescindir; é a nosa maneira de relaccionarnos co mundo. Asumimos a cultura que a tradición nos lega e, xeración a xeración, imos modificando nela aqueles aspectos que quedaron obsoletos ou que, por calquera outro motivo, xa non valen para o tempo que nos toca vivir. O idioma, a literatura, a pintura ou a música dunha Nación non son elementos susceptibles de mudar segundo a moda de cada ano. A súa función non é tanto distraer coma reafirmarnos no que somos, para non diluirnos na negra noite da desmemoria. Para existir. Para intentar sabermos quenes somos e poder legárllelo ós que veñan. Mudarán, acomodaranse a cada época, pero temos que procurar que os fios invisibles que nos ubican na Historia non se rompan. Do contrario, deixaremos de ser o que somos; galegos.

Pode que para a nosa descafeinada e xacobina inteligentzia esta fora unha arroutada de exhaltados, pero para aqueles que nos consideramos membros da Nación dos galegos, ninguén debería mofarse de nós tal e coma a señora Villarino fixo. Non é desprezo cara a música flamenca, do mesmo xeito que pretender a educación en galego non é un desprezo ó castelán; é que non hai dereito a que teñamos que pedir permiso por vivir coma o que somos. Un non é algo ata que materializa a súa identidade na realidade, e por iso pensar que podemos ser galegos sen realizarnos coma tales é unha maneira máis de enganarnos a nós mesmos.

13 de dez. de 2006

Unha nación europea

Leo en Europa Europa un artigo de Xulio Ríos sobre a o recoñecemento de Galiza como nacionalidade no IX Congreso de Nacionalidades Europeas, celebrado en Berna dos días 16 ó 18 de setembro do ano 1933, e non podo deixar de pensar nos motivos que levaron ó nacionalismo galego a da-las costas ó ilusionante proxecto europeísta.
Daquela, o noso país foi representado polo xornalista e tradutor Plácido Castro, e acadou no seo dunha organización na que participaban catorce nacionalidades que aglutinaban a corenta millóns de europeos o recoñecemento internacional coma unha Nación. Estes días, nos que se chega ó esperpento de suxerir fórmulas aberrantes para eludir por parte dos partidos de ámbito estatal o único calificativo axeitado para defini-la nosa comunidade política, non está de máis recordar a altura de miras dunha xeración de galegos moi citada pero moi pouco asumida. Ésta entendía a lealtade a unha nación como a lealtade a unha parte da humanidade, como paso previo a un humanismo de ámbito global; hoxendía, ás veces dá a impresión de que ós representantes do nacionalismo lles importa máis un nacionalismo de trincheiras que un con vocación universalista.
Reconforta, nestes días de debate estéril, as impresións que o noso representante levou da súa presencia no evento: “Calquera que sexa o réxime político en que Galicia viva, a nosa terra, autónoma ou non, está xa proclamada moralmente como unha nación”.

6 de dez. de 2006

A segunda oportunidade de Anxo Quintana

Pasará aínda algún tempo ata que poidamos calibrar as consecuencias dos corrementos de poder producidos nesta XII Asamblea Nacional. O resultado non satisfixo a case ninguén, e dubido que alguén tivera prevista unha Executiva Nacional coma a resultante.
En “Galíndez”, a novela de Vázquéz Montalbán sobre o nacionalista vasco desaparecido en plena Quinta Avenida de Nova York, e torturado ata a morte por axentes de Trujillo, unhas das persoaxes implicadas no crime atribuía a imposibilidade de pecha-lo caso a que o corpo de Jesús de Galíndez nunca fora sepultado, senón arroxado ó mar. A modo de revival, a presenza de Beiras e de Alberte Xullo Feixóo confirman que, se non se toman precaucións, incluso aqueles ós que se tiña por mortos poden voltar para aguárlle-la festa ó triunfador.
A enorme brusquedade coa que se pretendeu rematar coas voces discordantes nas dúas últimas Asambleas tivo este fin de semana o efecto inesperado de volver coma un búmerang na que, se supuña, sería a consagración definitiva de Anxo Quintana e o bautismo de fogo do anton-losadismo.
Este efecto foi, sen embargo, desigual para os dous pesos pesados que voltan. Logo da ruptura das negociacións entre A Alternativa e o Encontro Irmandiño, a percepción xeralizada era que A Alternativa ocuparía o segundo posto, superando amplamente tanto ó Encontro coma ó Movemento Pola Base.
Desafortunadamente para os que apostabamos pola Alternativa, os nosos resultados foron moito peor dos esperados. Os motivos haberá que buscalos con calma pero, coma punto de partida, pódense apuntar varios: o subestimado tirón de Xose Manuel Beiras entre moitos miliantes independentes; o presentarmos unha candidata brillante pero moi pouco coñecida; o labor de desgaste practicado contra nós por parte do aparato do partido, por vernos coma o perigo real, desatendendo a crítica ás outras dúas listas; etc.
Pola súa parte, Xose Manuel Beiras, ó fronte do Encontro Irmandiño foi o gran triunfador da Asamblea, sorprendéndonos a quen non lle agoirábamos gran futuro no BNG. Dende A Alternativa construímos unha candidatura plural con persoas preparadas, pero nada se puido facer ó lado do carisma incomparable de Beiras. Quén pode ir contra o home que levantou el só o nacionalismo na década dos noventa, e coa direccion da organización en contra?
Persoalmente entristecéume que non quixesen acompañarnos neste treito, sentindo pena por que fora a remata-la súa carreira política cun esvarón, pero os acontecementos demostraron que non foi unha mala xogada pola súa parte. De todos modos, estou convencido que a nosa unión tería superado os 730 votos que sumamos.
No que respecta ó Movemento, penso que acadou os seus obxetivos para esta AN; demostrar que teñen presenza de cara á batalla que se aveciña na CIG.
Pero, a fin de contas, o que a priori parece a consecuenca máis importante desta Asamblea é o papel que, dagora en diante, lle toca desempeñar a Anxo Quintana. Cun 40% da militancia en contra, e non precisamente con críticas suaves, o futuro do noso portavoz nacional pasa por ser quén de aglutinar as distintas sensibilidades que agora están representadas nesta nova Executiva.
A pregunta do millón é se, agora que a UPG quedou con cinco de quince, o señor Quintana pasará a escoitar ós membros críticos, que suman outros cinco. Tal e coma eu o vexo, o máis intelixente que pode facer é aproveitar esta coxuntura para tender pontes con aqueles ós que leva tempo desprezando. Unha bóa dósis de humildade e non pouca man esquerda van facer falta se quere aproveitar esta segunda oportunidade para acomenter, agora sí, a modernización do BNG e non a súa doma. O futuro está aberto.

29 de nov. de 2006

O problema estructural

Cando este fin de semana nos reunamos os militantes do BNG na XII Asamblea Nacional en Compostela, o que temos que ter claro é que non ímos solucionar ningún dos problemas ós que se enfronta a organización. Primeiro, porque para iso primeiro deberíamos recoñecer, anque só fora de portas adentro, que o BNG contra con graves carencias no plano organizativo e gubernamental. Este espírito autocrítico axiña é tildado de autoflaxelación por parte de quén pecha filas en torno á dirección, esquencendo que é este triunfalismo absurdo o que nos impide diagnostica-los nosos erros e, consecuentemente, buscar unha solución. En segundo lugar, porque índa existindo grupos que abordan esa crítica, de maneira máis ou menos constructiva, o enrocamento das posicións oficiais fronte ás renovadoras agoiran un debate esteril, únicamente enfocado ó desgaste do contrincante.
En certo modo é o de sempre, anque desta volta cambie un dos actores principais. Hai xa moito, quizais dende o comenzo, que no BNG só conta o protagonismo indiscutible da UPG, variando a parella de turno, pero inalterable o guión. Así, tanto os militantes non adscritos coma os partidos integrados na fronte, tiveron que conformarse con ser secundarios durante todo o periplo do nacionalismo organizado dende o seu orixe ata a agridoce entrada no Goberno do país.
Calquera que hoxe en día queira afrontar o motivo das políticas que practica o BNG, inebitablemente acaba por chegar á U. Non é posible entender a situación actual do Bloque sen comprender que foi a impronta da Unión do Pobo Galego a que marcou o evoluír da nosa organización ata a situación de crise na que agora nos atopamos.
O motivo deste dominio non hai que buscalo só no control que a U exerceu e exerce sobre organización e ós demáis militantes, senón na imposibilidade da militancia non aliñada para por coto a ésta mediante a creación e o mantemento de estructuras simétricas que actuen de contrapeso. Moitos militantes rexeitan a existencia de partidos no seo da fronte, pero só mediante un igual se pode compensar a outro igual.
O purismo, o idealismo moitas veces impide que vexamos que non é viable falar de cambios sen afronta-la evidencia de que ese cambio virá de man de quen polarice a aqueles militantes para os que a libre reflexión é o principal atributo da esquerda.
Fronte a quén coida que o maior valor da mesma é a unidade absoluta, moitos cremos que esa unidade só pode xurdir froito do entendemento e o mutuo acordo, non pola lei do rodillo tan tristemente frecuente na nosa organización. Pero de nada vale esta idea se as persoas que rexeitamos a unidade acrítica e bárbara que promove quen índa non se enterou de que xa non hai Muro seguimos dispersos, agardando por un Mesiás que, esta vez, tampouco virá.

24 de nov. de 2006

Todo cambia para que todo siga igual

Este fin de semana ímos te-la Asamblea Nacional do BNG, e todo indica que só valerá para revalidar no cumio da organización á alianza entre Anxo Quintana e a UPG. Unha vez máis, pérdese a oportunidade de moderniza-la fronte, e faise baixo a apariencia dunha falsa modernización que só contribuirá a burocratizar aínda máis a organización. Corren malos tempos para o nacionalismo de esquerdas.
Sen dúbida, a estructura do BNG non é a axeitada para os tempos que corren, xa sexa porque este é un país atrasado e o frontismo é a estructura política que virá a sustituír ós partidos políticos nun futuro próximo (Beiras dixit), ou porque realmente é o rescoldo dunha época na que se cría que o nacionalismo acabaría por ser hexemónico no país se éramos quén de aglutinalo baixo unhas siglas. Por un motivo ou por outro, o proxecto non funciona.
Ante esta perspectiva, caben supoñer que a conversión do BNG nun partido político de corte clásico sería a evolución natural da fronte, pero esta mudanza pode rexenerar ó Bloque ou desvirtualo ata ser irrecoñecible. De entrada, o cambio non debera darnos medo. Sen embargo, teño a certeza de que esta reconversión vai ser capitalizada só pola forza maioritaria no seo da fronte.
A conversión do BNG nun partido político, ven mirado, é a evolución máis pragmática e viable para unha formación con vocación de goberno, e o máis honesto para a militancia é a supresión dos partidos dentro da fronte, de feito que tódolos militantes pasen a te-lo mismo rango, rematando coa duplicide de militancias hoxe reinante, así coma os privilexios que iso acarrexa.
Isto vai acontecer? E de acontecer, quén o promovería? Dubido moito que o partido maioritario opte por autodisolverse cando tan bós réditos lles reportou o falso frontismo. Parapetados trala amalgama de partidos, correntes e militantes sen adscripción, sempre mantivo o control da súa criatura, e por nada vai perdela máscara que tanto e tan ben serviu ós seus intereses, anque sempre se coidou de presentalos coma os intereses da nación. Incluso no hipotético e nada probable caso de que aceitase tal hara kiri, a fortísima conciencia de grupo dos seus militantes formaría unha barreira ante a cal aquela parte da cidadanía integrada na fronte non puidese ser partícipe dun proxecto aberto.
Así, ó longo do seu periplo a sociedade galega tivo no BNG unha relacción, ó principio de entusiasmo e, posteriormente, de rexeitamento-necesidade que só algúns líderes carismáticos conseguiron mudar, anque só fose temporalmente. Hoxe en día, o portavoz nacional, cal frautista de Hamelín, aglutina as esperanzas de moita xente que anhela un BNG moderno e aberto, de esquerdas pero non dogmático, a ferramenta de progreso que tanto necesita a nosa nación.
Inicialmente, fomos moitos os que confiamos nel para comandar un periodo de cambios (hai algún que non o sexa?) complexos, logo do prolongado e frutífero liderazgo de Xose Manuel Beiras, confianza que se mantivo ata hai relativamente pouco. A súa actitude coa organización (deixando ó marxe a acción de goberno) logo da investidura coma Vicepresidente fixo que perdesemos toda expectativa de cambio. A tan agardada renovación non só non chega, senón que esta mesma semana podemos comprobar coma revalida o trust que amordaza de novo a libre expresión do nacionalismo. Os galegos dispomos formalmente dunha forza nacionalista e de esquerdas, pero nestas condicións o que menos conta para a esa forza é a participación da sociedade nun proxecto deseñado por e para burócratas.

23 de nov. de 2006

Apertura

Sen nada que decir polo pronto, este é un espazo que terá ou non continuidade segundo se desenrrolen os acontecementos. Sen máis prámbulos, a porta está aberta.