"Se comprender é imposible, coñecer é necesario. Foto: .Fra."
Levaba xa algún tempo pospoñendo a leitura da
Historia da Shoah de
Georges Bensoussan, e ao fin esta semana me puxen con este breve libro que me deixou varias impresións que agora quero comentar.
A primeira, que por fin lera o libro definitivo de divulgación da Shoah. Por mor da súa brevidade, do seu carácter analitico e da súa claridade expositiva, o pequeno, máis denso, libro de Bensoussan é o máis acaído que coñezo para que unha persoa que, ou ben descoñeza, ou ben teña un coñecemento moi laxo da Shoah, queira facerse unha idea xeral dese capítulo da Historia de Europa. Hai libros útiles e outros imprescindibles e, anque que aínda o rematei de ler onte á noite, a impresión que teño é que se trata do libro que todas as persoas deberían ler algunha vez na vida. Se non outro máis completo, si cando menos este.
Coma unha árbore sen follas, o libro amósanos as liñas básicas da Shoah dun xeito tan esquemático coma orientativo. Maila baixar en ocasións á dramas concretos, ao longo de toda a narración evítanse aqueles episodios puntuáis que distraian do obxetivo básico do libro; ofrecer, a vista de páxaro, un relato imparcial dende a ascensión de Adolf Hitler ao poder, e aínda o clima antisemita previo que propiciou ese triunfo, ata a liberación dos últimos campos, así coma a reación da comunidade internacional e a sorte que mereceron os autores materiáis e intelectuáis da matanza.
Ao longo do relato, Bensoussan elude as situaciónas máis susceptibles de provocar reacións emotivas, cando non son imprescindibles para entender o conxunto. Máis ben, a tónica predominante é a obxetividade dun médico que ilustra sobre as características dunha ferida. Por momentos, esa mirada cartesiana cede paso a unha maior implicación sentimental, sobre todo cara o final; na valoración sobre a pasividade case unánime do resto do mundo e o benévolo castigo que recibiron a práctica totalidade dos xerarcas nazis, é dificil non notar o sentimento de inxustiza que o autor transmite nas súa palabras.
Hai algo no que incide varias veces ao longo do libro; a suposta pasividade da poboación xudía ante a súa situación. Bensoussan expón que, primeiro, a pasividade non foi tal nin sequera naquelas condicións nas que a loita era só unha maneira de precipitar a súa morte. En segundo lugar, tamén incide no choque paralizador que para un cidadán perfectamente integrado supón verse atacado polo Estado que ata entón o protexera. Outro aspecto capital é a celeridade coa que se levou a cabo o proceso, especialmente entre os once meses que van de marzo do 42 a febreiro do 43. En último lugar, a propia natureza dos feitos resultaba tan inconcebible que a escasísima información que chegaba dos campos era tomada, por unha poboación dispersa e incomunicada, coma unha fantasía difícilmente creíble. Apunta Bensoussan:
O inmediato da execución, o relativo segredo que a rodea, e en fin, o carácter impensable dos feitos paralizaron a capacidade de pensar e reaccionar.
Grazas á
Asociación de Traductores en Lingua Galega, a día de hoxe dispomos dunha versión na nosa lingua, verquida do francés por Xoán Garrido Vilariño. Esta edición podese descargar de balde da páxina do proxecto
Bivir, a Biblioteca Virtual de Literatura Universal en Galego. Ás veces recomendo este ou aquel libro, un reportaxe, algunha película, máis neste caso en especial gustaríame recomendar vivamente que se descargen
o arquivo de PDF (1,07 MB), que lean o libro, ou que cando menos o garden no disco duro para futuras consultas. A estructura do mesmo, distribuído en seis capítulos, e cos epígrafes e subepígrafes imprescindíbeis, fan da obra de Bensoussan o mapa idóneo para moverse polo espazo físico e temporal da traxedia.
Para residentes na zona da Coruña, e para afeccionados á gastronomía en xeral, pode ser de interese saber que o vindeiro xoves seis de marzo, a Comunidade xudía reformista Ner Tamid vai a inauguración na cidade o restaurante Sefardí 515, o primeiro desta índole que se abre en Galiza.
